Een vaak over het hoofd geziene dynamiek in familieopstellingen.
In familieopstellingen denken we bij een diep gevoel van gemis vaak aan een verloren tweeling. Maar wat als het eigenlijk gaat om een ander, vaak onzichtbaar verlies: dat van de placenta?
De placenta als ‘tweelingziel’
In veel traditionele culturen werd de placenta gezien als een spirituele begeleider van het kind tijdens de zwangerschap – een soort tweelingziel of beschermgeest.[1]
Biologisch is de placenta letterlijk de bron van leven: voeding, zuurstof en hormonen stromen via deze verbinding. Het plotseling doorknippen van de navelstreng kan daarom voor een baby voelen als een abrupte scheiding van die levensbron.[2]
In onze huidige geboortezorg gaat dit vaak snel. Soms wordt de navelstreng zelfs binnen een minuut al doorgeknipt, waardoor de baby een deel van de laatste voeding en zuurstof misloopt.[3] Terwijl het maar zo’n 3 minuten duurt voordat de navelstreng vanzelf is uitgeklopt. Nog zachter is de manier van een lotusbevalling, waarbij de navelstreng verbonden blijft totdat deze vanzelf loslaat – vaak pas na drie tot zeven dagen.[4] Zo kan de versmelting tussen baby en placenta op een eigen, natuurlijk ritme worden afgerond.
Rituelen rond de placenta
Door de eeuwen heen hebben mensen de placenta niet gezien als afval, maar als heilige verbinding. Wereldwijd bestaan er rituelen die dit bevestigen:
-
Shuar (Ecuador): de navelstreng wordt begraven in een mierenhoop zodat er een boom uit kan groeien – symbool voor de verbinding met de natuur.[1]
-
Oude Egypte: de placenta werd soms in processies meegedragen door farao’s als teken van hun heilige status.[5]
-
Bali (Indonesië): de ari-ari (placenta) wordt gewassen, in kokosnoten verpakt en begraven als beschermgeest van het kind.[6]
-
Māori (Nieuw-Zeeland): de placenta (whenua) wordt begraven op tribale grond om de band met land en voorouders te verankeren.[7]
-
Hmong (Zuid-Oost Azië): de placenta wordt gezien als een jas die de ziel draagt; zonder deze kan de ziel na de dood niet verder reizen.[8]
-
Igbo (Nigeria): de placenta wordt “Onze Moeder” genoemd en traditioneel begraven om de verbinding met aarde en geesten te bekrachtigen.[6]
Maar ook in Europa kende men rituelen rond de placenta:
-
Noord- en Oost-Europa: placenta werd begraven bij bomen, op het erf of in speciaal veld om bescherming te bieden en de band met het land te symboliseren. Soms werd placenta verbrand om kwade geesten af te weren.
-
West-Europa (Duitsland, Engeland, Frankrijk): placenta kon in kruidenmengsels verwerkt worden voor bescherming of medicinale doeleinden, en werd soms begraven op het erf.
-
Zuid-Europa (Italië, Spanje): placenta werd verbrand of begraven, soms in heilige of religieuze contexten.
-
Keltische en prehistorische gemeenschappen (Britse eilanden, Ierland, Frankrijk): placenta werd mogelijk begraven in heuvels of bosjes, als verbinding met de aarde en voorouderlijke krachten.
Deze voorbeelden laten zien dat de placenta – ook in Europa – erkend werd als iets heiligs: een symbool van leven, overgang en verbondenheid.
Hoe zichtbaar in opstellingen
Het verlies van een tweelinghelft en het verlies van de placenta kan soortgelijke gevoelens oproepen:
-
het missen van een deel van jezelf
-
diepe eenzaamheid of ontreddering
-
moeite met volledig landen in het leven
Toch zijn er subtiele verschillen:
-
Tweelingverlies voelt vaak als het missen van “iemand” die naast je was.
-
Placenta-verlies voelt eerder als het plotseling kwijt zijn van je bron van veiligheid en voeding.
Wat we ermee kunnen doen in opstellingen
We kunnen in het veld beide mogelijkheden onderzoeken door bijvoorbeeld:
-
een representant voor de placenta neer te zetten
-
het moment van afnavelen bewust te vertragen of symbolisch te herhalen
-
te kijken welke beweging werkelijk ontspanning brengt bij de vraagsteller
Soms blijkt het helend om de placenta alsnog te eren als begeleider, en het loslaten ritueel bewust te voltooien. Soms gaat het juist om het erkennen van een verloren broer of zus.
Of het nu gaat om een verloren tweeling of een verloren placenta: het eren van deze oerverbinding kan diep helend werken. Rituelen helpen om erkenning, loslaten en integratie te brengen – zodat iemand zich weer meer verbonden kan voelen met zichzelf, het leven en de aarde.
Bronnen
[1] Karsten, R. (1935). Studies in the Religion of the South-American Indians: The Shuar and Achuar.
[2] WHO (2014). Delayed umbilical cord clamping for improved maternal and infant health and nutrition outcomes.
[3] RIVM (2020). Richtlijn geboortezorg – afnavelen.
[4] Demeter Press (2017). Placenta Wit: Mother Stories, Rituals, and Research.
[5] Wikipedia – Placenta in Ancient Egypt.
[6] SAPIENS Magazine – Global Perspectives on the Placenta.
[7] pregnancyarchive.com – Māori and Navajo birth traditions.
[8] umbilicalanthropology.org – Anthropological perspectives on placenta and umbilical rituals.
Placenta art: Cote, ourhealingroots.com
